O badaniach w skriningu raka szyjki macicy i nowotworów jelita grubego słów kilka…

Podstawowym wyzwaniem dla onkologii klinicznej jest zmniejszenie umieralności i poprawa rokowania w chorobie nowotworowej.  Najważniejsze w diagnostyce: wczesne wykrycie, możliwe dzięki prawidłowo prowadzonym programom badań przesiewowych.

Badaniem przesiewowym dającym wyniki o wysokiej przydatności klinicznej jest skrining cytologiczny w kierunku raka szyjki macicy. Nowotwór ten zajmuje aktualnie 6 miejsce pod względem zachorowalności i umieralności z powodu chorób neoplazmatycznych oraz drugie pod względem częstości występowania wśród nowotworów złośliwych narządów rodnych. Konsekwentnie prowadzone badania przesiewowe są szansą na progresywne zmniejszenie umieralności wśród chorych. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca objęcie przesiewem kobiet od 25, najpóźniej 30 roku życia i do 3 lat od inicjacji seksualnej. Pierwsze trzy badania wykonuje się w odstępie 1 roku i, w przypadku ujemnych wyników, kontynuuje się je regularnie co 3-5 lat do 59 roku życia. W wieku późniejszym, w przypadku dwóch kolejnych wyników prawidłowych, można zaprzestać dalszych badań. Według części badaczy nie powinno się wyznaczać granicy wieku powyżej której można bezpiecznie zrezygnować z wykonywania cytologii. Słusznie podkreślanym przez część autorów faktem jest gwałtowny przebieg choroby, także w grupie kobiet po 60 roku życia. Ze względu na fakt, iż nowotwory szyjki macicy są niemal zawsze wynikiem przewlekłej infekcji wirusem HPV, skrining oparty na jego wykrywaniu jest obiecującym narzędziem diagnostycznym. W USA badanie na obecność ludzkiego wirusa brodawczaka połączone z cytologią jest zalecane jako test przesiewowy w kierunku wczesnego wykrycia raka szyjki macicy. Niewątpliwym argumentem działającym na korzyść cytologii spowinowaconej z wykrywaniem hrHPV (odmian wirusa o wysokim ryzyku wywołania nowotworu) jest zminimalizowanie wyników fałszywie ujemnych wywołanych na przykład niepoprawnym pobraniem materiału, lub niewłaściwym sklasyfikowaniem zmiany przez patologa. W chwili obecnej, w Polsce, badanie hrHPV jest stosowane niezwykle rzadko.

Poważnym zagrożeniem dla zdrowia mieszkańców Polski jest rak jelita grubego. Znajduje się on na 2. miejscu  pod względem częstości występowania, zajmuje także miejsce w pierwszej trójce nowotworów o najwyższym wskaźniku umieralności u obu płci. Zaleceniem do wczesnego wykrycia jest przesiewowe badanie stolca na obecność krwi utajonej raz na 1-2 lata u każdej osoby począwszy od 50 roku życia. Diagności korzystają z szerokiego wachlarza testów laboratoryjnych wykrywających krew utajoną w kale. Charakteryzują się one bardzo wysokimi współczynnikami czułości i specyficzności. Czułość i specyficzność testu nie determinuje jednak czułości i specyficzności badania przesiewowego. Pułapki diagnostyczne wynikają z innych pobudek. Badanie w kierunku wykrycia krwi utajonej w kale są przydatnym narzędziem diagnostycznym w skriningu nowotworów jelita. Pozytywne wyniki stanowią podstawę do kierowania pacjenta na obrazowe badanie potwierdzające. Test jest relatywnie tani a materiał łatwy do pobrania. Należy jednak zwrócić uwagę na wyniki fałszywe, zaburzające obraz diagnostyczny. Częściej mamy do czynienia z wynikami fałszywie dodatnimi. Podstawowym czynnikiem interferującym jest krew pochodząca z dolnego odcinka układu pokarmowego. Dane statystyczne sugerują, że na schorzenia związane z guzkami krwawiczymi odbytu cierpi ponad jedna trzecia dorosłej populacji. Wyniki fałszywie negatywne stanowią natomiast zasadniczą przeszkodę we wczesnym wykryciu nowotworu a więc powodzeniu skriningu. Nie każdy polip, czy też nowotwór jelita powoduje krwawienie do jego światła. Część guzów, przynajmniej do pewnego etapu wzrostu, nie będzie wykrywalna w ten sposób. W tej sytuacji pomocą są badania molekularne. W krajach rozwiniętych do skriningu używane są: MSI – wskaźnik niestabilności mikrosatelitów oraz mutacje genów K-RAS – będące jednocześnie badaniem predykcyjnym dla ewentualnego wprowadzenia terapii celowanej. Najnowszym, obecnie wdrażanym rozwiązaniem jest skrining genetyczny oparty na metodach high-throughput sequencing/new generation sequencing,. Wykrycie zmutowanego kodonu w genie TP53 zostało skorelowane z neoplazmatycznymi zmianami następującymi w obrębie jelita grubego. Dalsze kolekcjonowanie danych populacyjnych umożliwi sprecyzowanie sekwencji markerowych użytecznych w spersonalizowanej medycynie prospektywnej i może całkowicie zastąpić dotychczas stosowane metody skriningu.

Katarzyna Schab, Maciej Smutek

Na podstawie:

Janicek M.F., Averette H.E.: Cervical cancer: prevention, diagnosis, and therapeutics. CA Cancer J. Clin. 2001; 51: 92-114.

Collins Y., Einstein M.H., Gostout B.S.; Society of Gynecologic Oncologists Education Resource Panel Writing group. Cervical cancer prevention in the era of prophylactic vaccines: a preview for gynecologic oncologists. Gynecol. Oncol. 2006; 102: 552-62.

Bain R.W., Crocker D.W.: Rapid onset of Cervical Cancer in an Upper Socioeconomic Group. Amer. J. Obstet. Gynecol. 1983; 146: 366-371.

Stec R.: Badania przesiewowe w raku jelita grubego. Współczesna Onkologia 2006; vol. 10; 3: 96–102

Mandel J.S., Church T.R., Ederer F., Bond J.H.: Colorectal cancer mortality: effectiveness of biennial screening for fecal occult blood. J. Natl. Cancer Inst. 1999; 91: 434-437.

Ouyang D. L., Chen J. J., Getzenberg R. H., Schoen R. E.: Noninvasive testing for Colorectal Cancer: A Review. Am J Gastroenterol 2005;100;1393-1403

Imperiale T. F., Ransohoff D. F., Itzkowitz S. H., Turnbull B.A, Ross M. E.: Fecal DNA versus Fecal Occult Blood for Colorectal-Cancer Screening in an Average-Risk Population. N Engl J Med 2004;351:2704-14

Kotelnikova E. A., Pyatnitskiy M., Paleeva A., Kremenetskaya O., Vinogradov D.: Practical aspects of NGS-based pathways analysis for personalized cancer science and medicine. Oncotarget, vol 7, No. 32. 2016

Riss S., Weiser F. A., Schwameis K., Riss T., Mittlböck M., Steiner G., Stiff A.: The prevalence of hemorrhoids in adults. Int J Colorectal Dis (2012) 27:215-220

Russo G., Patrignani A., Poveda L., Hoehn F., Scholtka B., Schlapbach R., Garvin A. M.: Highly sensitive, non-invasive detection of colorectal cancer mutations using single molecule, third generation sequencing. Applied & Translational Genomics 7 (2015) 32-39

Huh W. K, Ault K. A., Chelmow D., Davey D. D., Goulart R. A., Garcia F. A. R., Kinney W. K.,  Kinney W. K.,  Massad L. S., Mayeaux E. J., Saslow D., Schiffman M., Wentzensen N., Lawson H. W., Einstein M. H.: Use of primary high-risk human papillomavirus testing for cervical cancer screening: Interim clinical guidance. Gynecologic Oncology 136 (2015) 178–182.

Dodaj komentarz