Wzrost zainteresowania krążącymi miRNA pod kątem ich wykorzystania w praktyce diagnostyczno-klinicznej wiąże się z faktem, iż wykazują one szereg cech idealnego biomarkera. Zaobserwowano, że charakterystyczne dla danego schorzenia profile ich ekspresji są narządowo specyficzne, pozwalają odróżnić stany przednowotworowe od właściwej choroby nowotworowej oraz odznaczają się wysoką czułością w wykrywaniu zaburzeń. Wymienionych cech często brakuje powszechnie stosowanym obecnie markerom surowiczym.
Ponadto, mikroRNA występujące w surowicy/osoczu krwi są niezwykle trwałe i odporne na niekorzystne czynniki środowiskowe. W przeciwieństwie do pozostałych frakcji RNA nie są trawione przez endogenne rybonukleazy wykazujące bardzo wysoką aktywność we krwi. Nawet kilkugodzinna inkubacja tych cząsteczek z RNazą nie ma istotnego wpływu na ich poziom we krwi, podczas gdy mRNA czy frakcje rRNA ulegają prawie natychmiastowemu strawieniu. Taka trwałość wynika zapewne z formy, w jakiej krążą we krwi, czyli z protekcyjnego działania mikropęcherzyków i białek wiążących RNA.
Niekorzystne warunki ex vivo również w minimalnym stopniu wpływają na poziom krążących mikroRNA. Tak dzieje się m.in. w wyniku traktowania osocza lub surowicy krwi roztworami o silnie kwasowym bądź alkalicznym odczynie. Wykazano także, że pozostawienie materiału biologicznego przez dobę w temperaturze pokojowej nie wpływa ujemnie na poziom tych cząsteczek. Co więcej, następujące po sobie cykle zamrażania i rozmrażania surowicy nie przyczyniają się do utraty stabilności tych cząsteczek i obniżenia ich ekspresji w badanym materiale, w przeciwieństwie do innych rodzajów RNA.
Niewątpliwą zaletą badania ekspresji krążących miRNA jest też dostępność materiału biologicznego. Wystarczy pobranie kilku mililitrów pełnej krwi obwodowej, a następnie jej wirowanie w odpowiednich warunkach, aby uzyskać surowicę/osocze. Co więcej, przechowywanie takiego materiału w -80°C zapewnia mu trwałość i chroni przed degradacją przez wiele miesięcy. Jest to niewątpliwa przewaga w stosunku do analizy ekspresji komórkowych mikroRNA, kiedy to wymagana jest izolacja, oczyszczenie i odpowiednia preparatyka pozyskanych komórek, decydująca o późniejszej właściwej interpretacji wyników. Należy pamiętać, że również w przypadku miRNA krążących postępowanie przedanalityczne odgrywa kluczową rolę w precyzji uzyskiwanych wyników. Szczególnie niekorzystne jest zjawisko hemolizy mogącej zafałszowywać pomiary wskutek przedostawania się mikroRNA z rozpadłych komórek krwi do surowicy. Istotny jest również sposób pozyskiwania frakcji surowicy/osocza. Kilkukrotne wirowanie w łagodnych warunkach pozwala uzyskać czystszy supernatant, pozbawiony większości elementów komórkowych. W takiej surowicy/osoczu poziom miRNA jest nieco niższy niż po pojedynczym wirowaniu, ale w znacznym stopniu eliminuje się pomiar ekspresji komórkowych mikroRNA i ryzyko błędu. Znaczna ilość miRNA i ich dostępność w płynach ustrojowych powoduje, że analizuje się je wykorzystując dostępne techniki biologii molekularnej, takie jak metody mikromacierzowe czy reakcja łańcuchowa polimerazy w czasie rzeczywistym.
Przywołane cechy krążących mikroRNA przemawiają za ich wykorzystaniem w praktyce klinicznej, m.in. jako swoistych wskaźników pomocnych w diagnostyce niektórych chorób, ocenie rokowania czy monitorowaniu skuteczności leczenia. Jest to jednak jeszcze młoda dziedzina wiedzy, a takie wykorzystanie krążących miRNA wymaga dokładnej standaryzacji procedur badawczych i przeprowadzenia jeszcze wielu badań na dużych grupach chorych w odniesieniu do różnych jednostek chorobowych i ustalenia precyzyjnych zależności z już uznanymi biomarkerami diagnostyczno-prognostycznymi.
Michał Budzyński
COZL